INFO TERKINI JEREBU DAN INDEKS PENCEMARAN UDARA SELURUH MALAYSIA JUN 2013

Fenomena jerebu di Malaysia : Laporan Jerebu dan Indeks Pencemaran Udara (IPU) Di Seluruh Malaysia Jun 2013

12. Sembilan (9) langkah segera yang akan diambil oleh Jawatankuasa Pengurusan dan Bantuan Bencana Negeri antaranya ialah:

• Mengeluarkan perintah penutupan semua pejabat sama ada kerajaan dan swasta dan lain-lain tempat bekerja termasuk kilang, ladang, pembinaan dan kuari.
• Menentukan semua sekolah ditutup.
• Menghadkan pengurangan penggunaan kenderaan persendirian.
• Menentukan pemberhentian kerja-kerja tanah dan pemindahan tanah.
• Menentukan penyebaran maklumat Indeks Pencemaran Udara (IPU) kepada media massa dijalankan seberapa kerap.
• Penguatkuasaan pengharaman pembakaran secara terbuka.

Bagaimanapun, langkah penutupan yang dikuatkuasa itu tidak membabitkan:

• Kedai-kedai yang menjual barang-barang makanan dan minuman, pasar dan pasar raya.
• Klinik, farmasi dan kedai-kedai ubat.
• Perkhidmatan-perkhidmatan perlu.

11. Kualiti udara Muar sangat bahaya. Pengerusi Bencana Alam (Pencemaran Udara dan Jerebu) Daerah Muar Abdul Rahman Mohamed Dewam berkata kualiti udara di Muar mencatat kemerosotan sejak awal pagi dengan bacaan IPU 276 pada 7 pagi, 312 (8 pagi), 338 (9 pagi), 360 (10 pagi) dan 373 (pukul 11 pagi hingga 12 tengah hari).Seterusnya kualiti udara di daerah Muar kini berada pada tahap sangat berbahaya dengan Indeks Pencemaran Udara (IPU) mencatat bacaan 453 pada pukul 4 petang (22 Jun 2013).

10. Memandangkan terdapat peningkatan kepada tahap IPU, Jabatan Kesihatan Negeri Johor, ingin menasihatkan orang ramai agar sentiasa mengambil langkah-langkah pencegahan seperti berikut:
-Golongan berisiko tinggi (kanak-kanak, orang tua dan yang berpenyakit) dinasihatkan supaya menghadkan aktiviti di luar rumah.
-Orang ramai dinasihatkan mengurangkan aktiviti-aktiviti sukan dan aktiviti-aktiviti yang lasak di luar rumah.
-Penutup hidung (nasal mask) hendaklah digunakan oleh semua penunggang motosikal, mereka yang bekerja di luar bangunan atau di tempat-tempat yang berhabuk dan juga mereka yang dalam kumpulan berisiko tinggi.
-Perokok dinasihatkan supaya berhenti merokok jika tidak ia akan memudaratkan lagi kesihatan.
-Orang ramai dinasihatkan supaya sentiasa membasuh muka dan bahagian kulit yang terdedah kepada jerebu dengan air bersih.
-Mereka yang menggunakan kenderaan yang berhawa dingin hendaklah menghidupkan alat penghawa dingin (mod : kitaran dalam) dan menutup semua tingkap.
-Orang ramai dinasihatkan supaya sentiasa meminum air yang banyak.

9. Orang ramai juga diminta bekerjasama untuk memadam kebakaran-kebakaran kecil dan juga melaporkan kes-kes pembakaran terbuka kepada Jabatan Perkhidmatan Bomba dan Penyelamat di talian 999 dan Jabatan Alam Sekitar (JAS) di talian bebas tol, 1-800-88-2727.

8. Siapa-siapa yang disabit kesalahan melakukan atau menyebabkan pembakaran terbuka boleh dikenakan denda tidak melebihi RM500,000 atau penjara selama tempoh tidak melebihi lima tahun atau kedua-duanya. Juga kompaun maksimum sebanyak RM2,000 juga boleh dikenakan atas setiap kesalahan.

7. Pihak yang terlibat, telah mengeluarkan satu nasihat umum untuk orang ramai, terutamanya mereka yang mempunyai masalah pernafasan supaya mengelakkan aktiviti luar.

6. Punca Jerebu : Sebaran Titik Panas (Gambar)

5. Maklumat Titik Panas (NOAA18)/Hotspots Information (NOAA18)

4. Di Semenanjung Malaysia, keadaan berjerebu biasanya berlaku dari bulan Januari ke Februari dan Jun ke Ogos.

3. Keadaan jerebu yang semakin teruk di Johor menyebabkan lebih banyak sekolah terpaksa diarah bercuti mulai Jumaat antaranya sekolah di Batu Pahat dan Pasir Gudang turut diarah ditutup selepas di Muar.

2. Catatan Indeks Pencemaran Udara (IPU) pada Jumaat, menyaksikan empat daerah di negeri Johor iaitu Kota Tinggi, Larkin lama, Muar dan Pasir Gudang masih berada dalam status tidak sihat dan berbahaya.

1. Setakat ini, kawasan di negeri Johor, Selangor dan Melaka telah mengalami indeks pencemaran udara (IPU) melebihi 100, yang dianggap tidak sihat.

#jerebu

26 Jun 2013 (Rabu)

NEGERI / STATE	KAWASAN/AREA	MASA/TIME 7:00AM	MASA/TIME 11:00AM	MASA/TIME 5:00PM
Johor	Kota Tinggi	73*	75*	75*
Johor	Larkin Lama	66*	65*	60*
Johor	Muar	70*	67*	64*
Johor	Pasir Gudang	60*	61*	56*
Kedah	Alor Setar	57*	56*	47*
Kedah	Bakar Arang, Sg. Petani	66*	63*	58*
Kedah	Langkawi	50*	49*	46*
Kelantan	SMK Tanjung Chat, Kota Bharu	81*	76*	65*
Kelantan	Tanah Merah	75*	69*	62*
Melaka	Bandaraya Melaka	93*	91*	101c
Melaka	Bukit Rambai	111*	109*	107*
Negeri Sembilan	Nilai	148*	156*	153*
Negeri Sembilan	Port Dickson	105*	101*	98*
Negeri Sembilan	Seremban	118*	118*	100*
Pahang	Balok Baru, Kuantan	74*	72*	68*
Pahang	Indera Mahkota, Kuantan	65*	62*	57*
Pahang	Jerantut	82*	72*	64*
Perak	Jalan Tasek, Ipoh	99*	86*	64*
Perak	Kg. Air Putih, Taiping	78*	64*	51*
Perak	S K Jalan Pegoh, Ipoh	118*	104*	70*
Perak	Seri Manjung	137*	110*	82*
Perak	Tanjung Malim	110*	96*	75*
Perlis	Kangar	62*	58*	48*
Pulau Pinang	Perai	60*	57*	52*
Pulau Pinang	Seberang Jaya 2, Perai	62*	62*	55*
Pulau Pinang	USM	62*	60*	53*
Sabah	Keningau	54*	52*	48*
Sabah	Kota Kinabalu	67*	65*	61*
Sabah	Sandakan	55*	55*	55*
Sabah	Tawau	39*	41*	41*
Sarawak	Bintulu	57*	62*	62*
Sarawak	ILP Miri	65*	63*	64*
Sarawak	Kapit	44*	44*	47*
Sarawak	Kuching	51*	53*	52*
Sarawak	Limbang	43*	42*	42*
Sarawak	Miri	69*	#	67*
Sarawak	Samarahan	56*	57*	57*
Sarawak	Sarikei	63*	60*	62*
Sarawak	Sibu	74*	71*	70*
Sarawak	Sri Aman	65*	62*	57*
Selangor	Banting	114*	105*	91*
Selangor	Kuala Selangor	134*	118*	89*
Selangor	Pelabuhan Kelang	140*	117*	93*
Selangor	Petaling Jaya	111*	99*	82*
Selangor	Shah Alam	118*	98*	78*
Terengganu	Kemaman	88*	86*	79*
Terengganu	Kuala Terengganu	85*	82*	77*
Terengganu	Paka	71*	69*	65*
Wilayah Persekutuan	Batu Muda,Kuala Lumpur	100*	89*	80*
Wilayah Persekutuan	Cheras,Kuala Lumpur	98*	86*	74*
Wilayah Persekutuan	Labuan	63*	#	59*
Wilayah Persekutuan	Putrajaya	112*	100*	87*

25 Jun 2013 (Selasa)

NEGERI / STATE	KAWASAN/AREA	MASA/TIME 7:00AM	MASA/TIME 11:00AM	MASA/TIME 5:00PM
Johor	Kota Tinggi	62*	60*	59*
Johor	Larkin Lama	82*	81*	75*
Johor	Muar	165*	132*	127*
Johor	Pasir Gudang	68*	66*	65*
Kedah	Alor Setar	61*	59*	62*
Kedah	Bakar Arang, Sg. Petani	87*	87*	83*
Kedah	Langkawi	51*	51*	51*
Kelantan	SMK Tanjung Chat, Kota Bharu	95*	92*	94*
Kelantan	Tanah Merah	83*	84*	83*
Melaka	Bandaraya Melaka	135*	131*	121*
Melaka	Bukit Rambai	160*	153*	144*
Negeri Sembilan	Nilai	177*	168*	149*
Negeri Sembilan	Port Dickson	171*	158*	137*
Negeri Sembilan	Seremban	165*	144*	141*
Pahang	Balok Baru, Kuantan	92*	86*	81*
Pahang	Indera Mahkota, Kuantan	87*	83*	77*
Pahang	Jerantut	137*	137*	117*
Perak	Jalan Tasek, Ipoh	139*	148*	159*
Perak	Kg. Air Putih, Taiping	142*	154*	150*
Perak	S K Jalan Pegoh, Ipoh	182*	193*	211*
Perak	Seri Manjung	288*	333*	290*
Perak	Tanjung Malim	175*	179*	170*
Perlis	Kangar	56*	59*	64*
Pulau Pinang	Perai	118*	117*	103*
Pulau Pinang	Seberang Jaya 2, Perai	132*	128*	117*
Pulau Pinang	USM	121*	118*	106*
Sabah	Keningau	53*	51*	53*
Sabah	Kota Kinabalu	70*	71*	71*
Sabah	Sandakan	50*	51*	53*
Sabah	Tawau	42*	37*	38*
Sarawak	Bintulu	68*	62*	58*
Sarawak	ILP Miri	78*	75*	68*
Sarawak	Kapit	78*	78*	65*
Sarawak	Kuching	80*	74*	68*
Sarawak	Limbang	56*	53*	48*
Sarawak	Miri	80*	78*	73*
Sarawak	Samarahan	77*	73*	67*
Sarawak	Sarikei	81*	80*	72*
Sarawak	Sibu	92*	81*	78*
Sarawak	Sri Aman	81*	80*	80*
Selangor	Banting	292*	266*	197*
Selangor	Kuala Selangor	242*	229*	192*
Selangor	Pelabuhan Kelang	487*	484*	464*
Selangor	Petaling Jaya	213*	199*	181*
Selangor	Shah Alam	289*	291*	252*
Terengganu	Kemaman	125*	112*	102*
Terengganu	Kuala Terengganu	101*	98*	89*
Terengganu	Paka	95*	91*	81*
Wilayah Persekutuan	Batu Muda,Kuala Lumpur	198*	189*	163*
Wilayah Persekutuan	Cheras, Kuala Lumpur	186*	174*	147*
Wilayah Persekutuan	Labuan	72*	69*	66*
Wilayah Persekutuan	Putrajaya	195*	198*	176*

24 Jun 2013 (Isnin)

NEGERI / STATE	KAWASAN/AREA	MASA/TIME 7:00AM	MASA/TIME 11:00AM	MASA/TIME 5:00PM
Johor	Kota Tinggi	78*	74*	68*
Johor	Larkin Lama	111*	107*	108*
Johor	Muar	148*	132*	125*
Johor	Pasir Gudang	83*	75*	74*
Kedah	Alor Setar	63*	64*	64*
Kedah	Bakar Arang, Sg. Petani	75*	77*	98c
Kedah	Langkawi	58*	57*	55*
Kelantan	SMK Tanjung Chat, Kota Bharu	108*	114*	114*
Kelantan	Tanah Merah	90*	93*	98*
Melaka	Bandaraya Melaka	182*	141*	128*
Melaka	Bukit Rambai	260*	170*	150*
Negeri Sembilan	Nilai	145*	149*	150*
Negeri Sembilan	Port Dickson	335*	292*	193*
Negeri Sembilan	Seremban	153*	169*	171*
Pahang	Balok Baru, Kuantan	198*	191*	147*
Pahang	Indera Mahkota, Kuantan	171*	166*	138*
Pahang	Jerantut	106*	111*	123*
Perak	Jalan Tasek, Ipoh	70*	73*	87*
Perak	Kg. Air Putih, Taiping	63*	66*	76*
Perak	S K Jalan Pegoh, Ipoh	79*	82*	100*
Perak	Seri Manjung	141*	148*	171*
Perak	Tanjung Malim	128*	137*	152*
Perlis	Kangar	62*	63*	63*
Pulau Pinang	Perai	72*	72*	83*
Pulau Pinang	Seberang Jaya 2, Perai	79*	79*	88*
Pulau Pinang	USM	70*	71*	81*
Sabah	Keningau	78*	77*	74*
Sabah	Kota Kinabalu	76*	75*	73*
Sabah	Sandakan	50*	50*	51*
Sabah	Tawau	39*	41*	41*
Sarawak	Bintulu	75*	77*	73*
Sarawak	ILP Miri	75*	76*	80*
Sarawak	Kapit	63*	66*	71*
Sarawak	Kuching	70*	72*	75*
Sarawak	Limbang	72*	73*	69*
Sarawak	Miri	81*	82*	84*
Sarawak	Samarahan	74*	75*	78*
Sarawak	Sarikei	85*	88*	92*
Sarawak	Sibu	85*	102*	106*
Sarawak	Sri Aman	64*	67*	70*
Selangor	Banting	178*	180*	209*
Selangor	Kuala Selangor	117*	128*	157*
Selangor	Pelabuhan Kelang	296*	288*	319*
Selangor	Petaling Jaya	198*	193*	196*
Selangor	Shah Alam	157*	162*	171*
Terengganu	Kemaman	249*	253*	197*
Terengganu	Kuala Terengganu	95*	98*	100*
Terengganu	Paka	159*	158*	151*
Wilayah Persekutuan	Batu Muda,Kuala Lumpur	191*	198*	189*
Wilayah Persekutuan	Cheras,Kuala Lumpur	157*	160*	168*
Wilayah Persekutuan	Labuan	82*	80*	79*
Wilayah Persekutuan	Putrajaya	155*	152*	156*

23 Jun 2013 (Ahad)

NEGERI / STATE KAWASAN/AREA MASA/TIME 7:00AM MASA/TIME 11:00AM MASA/TIME 5:00PM Johor Kota Tinggi 137* 124* 91* Johor Larkin Lama 117* 100* 89* Johor Muar 746* 690* 507* Johor Pasir Gudang 127* 110* 96* Kedah Alor Setar 67* 68* 65* Kedah Bakar Arang, Sg. Petani 82* 79* 78* Kedah Langkawi 59* 60* 60* Kelantan SMK Tanjung Chat, Kota Bharu 70* 71* 76* Kelantan Tanah Merah 77* 77* 77* Melaka Bandaraya Melaka 357* 415* 373* Melaka Bukit Rambai 334* 428* 443* Negeri Sembilan Nilai 94* 106* 137* Negeri Sembilan Port Dickson 166* 184* 276* Negeri Sembilan Seremban 103* 104* 103* Pahang Balok Baru, Kuantan 135* 149* 183* Pahang Indera Mahkota, Kuantan 100* 107* 138* Pahang Jerantut 67* 71* 82* Perak Jalan Tasek, Ipoh 64* 64* 63* Perak Kg. Air Putih, Taiping 61* 60* 61* Perak S K Jalan Pegoh, Ipoh 64* 64* 63* Perak Seri Manjung 94* 94* 106* Perak Tanjung Malim 81* 82* 91c Perlis Kangar 61* 62* 64* Pulau Pinang Perai 75* 74* 75* Pulau Pinang Seberang Jaya 2, Perai 79* 78* 80* Pulau Pinang USM 71* 71* 71* Sabah Keningau 86* 83* 77* Sabah Kota Kinabalu 87* 85* 83* Sabah Sandakan 45* 46* 46* Sabah Tawau 42* 40* 41* Sarawak Bintulu 77* 76* 78* Sarawak ILP Miri 78* 76* 76* Sarawak Kapit 57* 58* 60* Sarawak Kuching 84* 83* 77* Sarawak Limbang 75* 72* 72* Sarawak Miri 91* 90* 90* Sarawak Samarahan 74* 75* 73* Sarawak Sarikei 82* 81* 79* Sarawak Sibu 80* 78* 78* Sarawak Sri Aman 65* 65* 62* Selangor Banting 109* 115* 133* Selangor Kuala Selangor 100* 104* 112* Selangor Pelabuhan Kelang 188* 192* 214* Selangor Petaling Jaya 108* 125* 151* Selangor Shah Alam 102* 112* 130* Terengganu Kemaman 137* 153* 174* Terengganu Kuala Terengganu 68* 72* 83* Terengganu Paka 97* 105* 115* Wilayah Persekutuan Batu Muda, Kuala Lumpur 97* 108* 140* Wilayah Persekutuan Cheras, Kuala Lumpur 102* 111* 134* Wilayah Persekutuan Labuan 89* 86* 83* Wilayah Persekutuan Putrajaya 100* 112* 138*

22 Jun 2013 (Sabtu)

NEGERI / STATE	KAWASAN/AREA	MASA/TIME 7:00AM	MASA/TIME 11:00AM	MASA/TIME 5:00PM
Johor	Kota Tinggi	191*	187*	189*
Johor	Larkin Lama	175*	170*	167*
Johor	Muar	276*	373*	#
Johor	Pasir Gudang	192*	190*	187*
Kedah	Alor Setar	52*	55*	60*
Kedah	Bakar Arang, Sg. Petani	70*	72*	74*
Kedah	Langkawi	55*	55*	56*
Kelantan	SMK Tanjung Chat, Kota Bharu	54*	57*	62*
Kelantan	Tanah Merah	67*	70*	72*
Melaka	Bandaraya Melaka	176*	178*	188*
Melaka	Bukit Rambai	189*	182*	170*
Negeri Sembilan	Nilai	119*	113*	97*
Negeri Sembilan	Port Dickson	156*	141*	149*
Negeri Sembilan	Seremban	106*	109*	108*
Pahang	Balok Baru, Kuantan	82*	81*	90*
Pahang	Indera Mahkota, Kuantan	78*	78*	80*
Pahang	Jerantut	64*	64*	64*
Perak	Jalan Tasek, Ipoh	64*	63*	62*
Perak	Kg. Air Putih, Taiping	62*	62*	60*
Perak	S K Jalan Pegoh, Ipoh	68*	68*	68*
Perak	Seri Manjung	86*	87*	87*
Perak	Tanjung Malim	67*	66*	79c
Perlis	Kangar	53*	54*	53*
Pulau Pinang	Perai	72*	73*	75*
Pulau Pinang	Seberang Jaya 2, Perai	77*	77*	77*
Pulau Pinang	USM	69*	70*	72*
Sabah	Keningau	93*	98*	101*
Sabah	Kota Kinabalu	90*	91*	89*
Sabah	Sandakan	43*	44*	44*
Sabah	Tawau	38*	38*	39*
Sarawak	Bintulu	88*	88*	84*
Sarawak	ILP Miri	79*	81*	77*
Sarawak	Kapit	63*	63*	61*
Sarawak	Kuching	87*	88*	87*
Sarawak	Limbang	88*	90*	85*
Sarawak	Miri	85*	86*	82*
Sarawak	Samarahan	73*	72*	73*
Sarawak	Sarikei	87*	84*	82*
Sarawak	Sibu	83*	82*	78*
Sarawak	Sri Aman	64*	64*	63*
Selangor	Banting	#	113*	107*
Selangor	Kuala Selangor	84*	88*	90*
Selangor	Pelabuhan Kelang	118*	139*	145*
Selangor	Petaling Jaya	77*	81*	92*
Selangor	Shah Alam	82*	85*	93*
Terengganu	Kemaman	64*	65*	83*
Terengganu	Kuala Terengganu	57*	60*	66*
Terengganu	Paka	46*	50*	64*
Wilayah Persekutuan	Batu Muda,Kuala Lumpur	79*	78*	90*
Wilayah Persekutuan	Cheras,Kuala Lumpur	77*	82*	90*
Wilayah Persekutuan	Labuan	94*	97*	98*
Wilayah Persekutuan	Putrajaya	93*	92*	95*

21 Jun 2013 (Jumaat)

NEGERI / STATE	KAWASAN/AREA	MASA/TIME 7:00AM	MASA/TIME 11:00AM	MASA/TIME 5:00PM
Johor	Kota Tinggi	313*	314*	226*
Johor	Larkin Lama	190*	197*	158*
Johor	Muar	183*	193*	273*
Johor	Pasir Gudang	310*	323*	189*
Kedah	Alor Setar	36*	36*	42*
Kedah	Bakar Arang, Sg. Petani	58*	59*	64*
Kedah	Langkawi	46*	48*	52*
Kelantan	SMK Tanjung Chat, Kota Bharu	#	#	#
Kelantan	Tanah Merah	62*	60*	61*
Melaka	Bandaraya Melaka	192*	205*	271*
Melaka	Bukit Rambai	164*	191*	257*
Negeri Sembilan	Nilai	95*	96*	113*
Negeri Sembilan	Port Dickson	157*	187*	205*
Negeri Sembilan	Seremban	105*	109*	119*
Pahang	Balok Baru, Kuantan	80*	82*	89*
Pahang	Indera Mahkota, Kuantan	85*	87*	90*
Pahang	Jerantut	58*	59*	63*
Perak	Jalan Tasek, Ipoh	61*	62*	65*
Perak	Kg. Air Putih, Taiping	54*	56*	59*
Perak	S K Jalan Pegoh, Ipoh	65*	67*	69*
Perak	Seri Manjung	80*	81*	84*
Perak	Tanjung Malim	69*	71*	73*
Perlis	Kangar	37*	37*	45*
Pulau Pinang	Perai	54*	58*	64*
Pulau Pinang	Seberang Jaya 2, Perai	62*	66*	71*
Pulau Pinang	USM	57*	60*	64*
Sabah	Keningau	77*	76*	76*
Sabah	Kota Kinabalu	#	#	#
Sabah	Sandakan	45*	44*	45*
Sabah	Tawau	43*	41*	39*
Sarawak	Bintulu	87*	88*	93*
Sarawak	ILP Miri	77*	77*	82*
Sarawak	Kapit	64*	64*	65*
Sarawak	Kuching	84*	83*	86*
Sarawak	Limbang	61*	62*	71*
Sarawak	Miri	78*	79*	85*
Sarawak	Samarahan	70*	70*	69*
Sarawak	Sarikei	82*	84*	86*
Sarawak	Sibu	76*	77*	81*
Sarawak	Sri Aman	62*	64*	65*
Selangor	Banting	137*	143*	145*
Selangor	Kuala Selangor	79*	81*	86*
Selangor	Pelabuhan Kelang	91*	94*	94*
Selangor	Petaling Jaya	78*	81*	80*
Selangor	Shah Alam	88*	90*	90*
Terengganu	Kemaman	87*	84*	78*
Terengganu	Kuala Terengganu	57*	54*	51*
Terengganu	Paka	55*	53*	50*
Wilayah Persekutuan	Batu Muda,Kuala Lumpur	81*	85*	85*
Wilayah Persekutuan	Cheras,Kuala Lumpur	74*	80*	81*
Wilayah Persekutuan	Labuan	73*	73*	78*
Wilayah Persekutuan	Putrajaya	89*	93*	95*

Nota / Note 

*  =  Habuk Halus (PM10)               
c = Ozon O3

a = sulfur dioksida SO2

d = karbon monoksida CO

b = nitrogen dioksida NO2

d = lebih daripada satu pencemaran

 
Pengiraan IPU

Nilai IPU dikira berdasarkan kepekatan purata setiap pencemar udara iaitu SO2, NO2, CO, O3 dan PM10. Pencemar udara yang dominan dengan kepekatan tertinggi diambil kira sebagai  pencemar yang akan menentukan nilai IPU. Pada lazimnya, kepekatan habuk halus (PM10) 

adalah yang tertinggi berbanding dengan pencemar yang lain dan ini menentukan bacaan IPU. 




Pembentukan ozon di permukaan bumi (O3) 
Menjelang lewat tengahari atau pada awal petang, lazimnya kepekatan ozon adalah tinggi dan 

mendominasi bacaan IPU di sesetengah kawasan. Di bawah pengaruh cahaya matahari, oksida-

oksida nitrogen dan sebatian organik meruap yang dilepaskan dari ekzos kenderaan ber motor dan 

industri bertindakbalas bagi membentuk ozon di permukaan bumi.